NAVNETEWEYÎ – Îro jî weke duh divê lobiya titûnê ya li saziyên Ewropayê weke skandala sedsalê bê dîtin. Çima? Weke parlementerek PE, ez bûm şahidê xebata têkbirinê ya ku ji hêla lobiyên pîşesaziya tutunê ve di dema danûstandinên li ser rêwerznameya titûnê de, ku tevî her tiştî, di sala 2014-an de hate pejirandin.
Lobiya vê pîşesaziyê ne çalakiyek e ku di heman astê de bi pratîkên din ên bandorê re were danîn, her çend ew heman kodan deyn bike jî: em bi bazirganên mirinê re mijûl dibin!
Ji ber vê yekê, li gel parlementerên din ên Ewropî yên ji hemû hesasiyetên din, me biryar da ku li dijî destwerdana pîşesaziya tutunê ya di siyaset û kiryarên xwe de, têkoşînê bimeşînin.
Di van demên dawî de rêwîtiya li gelek paytextên Ewropî mîna Lîzbon, Viyana, Atîna, Parîs, Roma, London, Madrîd û BerlînMin bi rêxistinên sivîl, nûnerên wezaretên tenduristî, darayî û gumrikê re hevdîtin kir, ne tenê ji bo veguheztina talîmata titûnê ya ku divê herî dereng heta Gulana 2016 were kirin, lê her weha ji bo nîqaşkirina têkoşîna li dijî qaçaxçîtiyê û bazara reş a cixareyan ku zirarê dide polîtîkayên me yên tenduristiyê.
Hin Dewletên Endam ji pêkanîna tedbîrên ambargoyê têne asteng kirin. Lêbelê, yên din, mîna Keyaniya Yekbûyî û Fransa, li hember vê lobiya kujer bi bijartina pakijkirina sade an jî bi nehiştina cixareyan li pêşangehên dikanan xuya dikin, li ber xwe didin! Di mijara Fransa de jî ew welatê 12emîn e ku protokola Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê (WHO) ya li dijî bazirganiya neqanûnî ya tûtinê erê kiriye. Bi vî rengî ev protokol ji bo li dijî qaçaxçîtî an bazara reş a cixareyan peydakirina serbixwe peyda dike.
Lêbelê, delîlên mezin ên tevlêbûna pîşesaziya tutunê di bazirganiya neqanûnî de hene. Hilberîner dê gelek cixareyan hilberînin (ku li hin welatan dê temsîl bikin 240% daxwaza bazarê) ku tenê bi qanûnî were avêtin. Dê van hilberan wê hingê riya xwe berbi sûka reş bibînin. Ji ber vê yekê hilberîner dê berpirsiyar bin 25% cixareya qaçax. Koma Kontrolkirin û Lêkolînê ya Tûtinê ya li Zanîngeha Bath a Îngilîstanê piştî lêkolîna 13 salan di raporeke dawî de îşaret bi delîlan kir.
Em dudilî nebin ku em bibêjin: Bazirganiya neqanûnî beşek ji stratejiya bazirganî ya pîşesaziya tûtinê ye. Ji ber vê yekê şopandina serbixwe ji her demê bêtir hewce ye. Çima? Ev xisarên bacê ne ku salê 12 mîlyar ji bo Yekîtiya Ewropî têne texmîn kirin. Qaçaxçîtiya cixareyê diheriken navneteweyî yên ku di fînansekirina terorê de beşdar dibin dişewitîne. Hin rêxistinên terorîst bi vê bazirganiyê xwe fînanse dikin. Xizmetên gumrika Londonê ji min re piştrast kir. Di sala 2012’an de di nava OLAF’ê de ji ber binpêkirina ambargoya Sûriyeyê lêpirsînek li dijî hilberînerekî tutunê hatibû vekirin û em hîn jî li benda encamên wê ne.
Lezgîn e ku Yekîtiya Ewropî protokola WHO erê bike û ku em şopandina serbixwe bicîh bînin ku CODENTIFY, pergalek hundurîn a pîşesaziya tutunê ji holê radike.
Her wiha em bang dikin ku peymanên hevkariyê yên di navbera Yekîtiya Ewropa û pîşesaziya tutunê de neyê nûkirin. Van peymanan ji sala 2004’an ve bêbandoriya xwe nîşan didin. Ji aliyekî ve, welatên endam kêmasiyek heye Salê 12 milyar euro, ji hêla din ve, li gorî salê, dravên berhevkirî yên pîşesaziya tûtinê dikare bibe 50 heta 150 milyon euro. Lê em kê henekê xwe dikin? Van pereyan jî temsîl nakin 1% windahiyên salane yên texmînkirî. Lobiya pîşesaziya tutunê û ev peymanên hevkariyê yên bi Yekîtiya Ewropayê re divê me bitepisînin.
Di dawiyê de em çi bibînin? Neqanûnî an tewra sûcên organîze bi rêya qaçaxçîtiyê an jî bazara reş a cixareyê, bêbandoriya li hember bazirganiya neqanûnî ya hilberên tutunê, stratejiyên dûrketina bacê ku ji hêla komîteya taybetî ya Parlamena Ewropî ve ji bacê ve hatî nûve kirin - ev çavdêriya ku divê em dev ji van kiryaran berdin.
Ev şer têkoşîna tenduristiyê ye, ji bo jiyanê ye lê di heman demê de li dijî fînansekirina terorê ye! Di sala 2016'an de ev zehmetiyên ku em dixwazin li ber xwe bidin ev in.
Kanî : huffingtonpost.com
