Malinga ndi lipoti la bungwe lina la ku America, ndudu za pakompyuta si njira yabwino kwambiri yosiyira kusuta. Pulofesa wa zaumoyo ku Faculty of Medicine ku Geneva, Jean-François Etter, amatithandiza kuona bwino. Mafunso.
Kodi ndudu ya e-fodya ili ndi phindu pakusiya kusuta kwathunthu? Bungwe la US Preventive Services Task Force (USPSTF), gulu logwira ntchito la ku America, likufotokoza kuti ndudu zamagetsi sizili mbali ya malingaliro ovomerezeka a kusiya kusuta. Mu funso, kusowa kwa maphunziro opangidwa ndi magulu a mankhwala. Jean-Francois Etter, wofufuza pa nkhani ya fodya ndiponso pulofesa wa zaumoyo wa anthu, akufotokoza maganizo ake.
Malinga ndi lipoti lopangidwa ndi ofufuza a ku America, ndudu ya e-fodya singakhale njira yabwino kwambiri yosiyira kusuta, mukuganiza bwanji?
Bungwe la US ili silinasindikize tsatanetsatane wa zomwe adanenazi. Zomwe tikudziwa ndikuti palibe umboni wokwanira komanso chidziwitso chokhudza ndudu za e-fodya kuti tilimbikitse odwala. Osalembetsedwa ngati mankhwala, palibe maphunziro ovomerezeka azachipatala omwe achitika. Pakalipano, zikuwoneka zomveka kuti musalimbikitse chinthu ichi kuti musiye kusuta, mosiyana ndi kumwa mankhwala kapena njira yodziwira khalidwe.
Fodya yamagetsi yakhalapo kwa zaka pafupifupi khumi, chifukwa chiyani palibe kafukufuku yemwe wachitika?
Kafukufuku adachitika zaka zapitazo pa ndudu za m'badwo woyamba, analibe chochita ndi ndudu zamakono komanso kupereka chikonga chochepa. Panthawiyo, kafukufukuyu adawonetsa kuti iwo anali ndi chiyambukiro chochepa kwambiri pakusiya kotsimikizika kwa kusuta. Koma kuyambira pamenepo, palibe amene adayesetsa kuchita maphunziro ena kupatula kuyang'anira. Chifukwa chiyani? Kale, chifukwa opanga ndi ogawa si ofufuza koma "ogulitsa", ogulitsa, sali muukadaulo wapamwamba, ngakhale e-fodya ndi yanzeru kwambiri: kuchita kafukufuku wasayansi sikuli gawo la luso lawo. Kumbali ina, ndudu ya e-fodya sichitengedwa ngati mankhwala, sichiyesedwa ndi magulu a mankhwala. Komanso, timaona kuti akatswiri ofufuza za fodya alibe chidwi. Palibe amene amatenga nawo kafukufukuyu pa ndudu ya e-fodya, makamaka chifukwa lingaliro la udindo wa wofufuza wodziyimira pawokha lakhala likukayikira kuyambira malamulo aku Europe omwe adayambitsidwa mu 2001 ...
Kodi ndi njira ziti zomwe zilipo kwa odwala ndi madokotala kuti asiye kusuta?
Thandizo lamankhwala ndi njira yozindikira khalidwe ndi zina mwa njira zomwe zimagwiritsidwa ntchito kuthandiza wodwalayo kusiya kusuta. Koma ndi njira yachipatala, malinga ndi njira za WHO. Kuwonjezera pa chithandizo chamankhwala chimenechi, malamulo a dziko lonse monga misonkho ya mtengo wa fodya, ndawala za kupewa, ndi kuletsa kusuta m’malo opezeka anthu ambiri amalimbikitsa kuyamwitsa. Tsoka ilo, kusuta fodya kumakhalabe komwe kumayambitsa kufa ku France patsogolo pa kunenepa kwambiri. Chaka chilichonse, anthu 60 mpaka 000 amafa chifukwa cha kusuta fodya kapenanso kusuta.
Kunena zoona, njira yabwino kwambiri yosiyira kusuta ndi iti?
Koposa zonse, muyenera kupanga chosankha cholimba chosiya kusuta, mwakufuna kwanu. Kenaka, zothandizira zosiyanasiyana zimaperekedwa kwa munthu amene akufuna kusiya: kukaonana ndi katswiri wa fodya, mzere wachindunji "utumiki wa fodya wa fodya"... Kwa wosuta fodya, ndi funso loti asakhale yekha komanso osataya mtima: zimatengera kuyesera kangapo kuti athetseretu chizolowezicho.
gwero : West-France
