Ea ho qetela WHO e tlaleha ka seoa sa lefatše sa koae e etsa qeto ea hore linaha tse ngata li sebelisitse maano a ho laola koae, ho tloha ho litemoso tsa litšoantšo tse mabapi le liphutheloana ho ea libakeng tse se nang mosi le lithibelo tsa liphatlalatso.
MOKHATLO OA LEFATŠE WA BOPHELO O AMOHELA LIPHOLO
Hoo e ka bang batho ba limilione tse likete tse 4,7, kapa karolo ea 63 lekholong ea baahi ba lefatše, ba koaletsoe bonyane ke mokhoa o le mong o akaretsang oa ho laola koae. Ha ho bapisoa le 2007, ha ho ne ho sirelelitsoe batho ba 1 bilione feela le 15% ea baahi, palo eo e imenne ka makhetlo a mane. Maano a ho phethahatsa maano ana a pholositse batho ba limilione lefung la pele ho nako. Leha ho le joalo, tlaleho e bontša hore indasteri ea koae e ntse e tsoela pele ho sitisa boiteko ba mebuso ba ho kenya tšebetsong ka botlalo mehato e pholosang bophelo le ho boloka chelete.
«Mebuso lefatšeng ka bophara ha ea lokela ho senya nako ka ho kopanya lipehelo tsohle tsa Tumellano ea Moralo oa WHO mabapi le Taolo ea Koae mananeong le maano a naha a taolo ea koae.", ho boletse Ngaka Tedros Adhanom Ghebreyesus, Motsamaisi-Kakaretso oa WHO. "Hape ba tlameha ho nka khato e matla khahlanong le khoebo e seng molaong ea koae, e ntseng e mpefala le ho mpefatsa seoa sa lefatše lohle sa koae le liphello tsa sona tsa bophelo bo botle le moruo oa sechaba.»
Ngaka Tedros oa eketsa: "Ka ho sebelisana hammoho, linaha li ka thibela batho ba limilione ho shoa selemo le selemo ka lebaka la mafu a bakoang ke koae ’me tsa boloka liranta tse libilione ka selemo litšenyehelong tsa tlhokomelo ea bophelo le ho lahleheloa ke tlhahiso.".
Kajeno, batho ba limilione tse likete tse 4,7 ba sirelelitsoe ke bonyane mohato o le mong o amanang le "tshebetso e ntle ka ho fetisisae thathamisitsoeng ho WHO Framework Convention on Tobacco Control, 3,6 bilione ho feta ka 2007 ho latela tlaleho. Ke ka lebaka la ho matlafatswa ha dikgato ke mebuso e ekeditseng mekutu ya yona habedi ho kenya tshebetsong mehato ya bohlokwa ya Tumellano ya Moralo e entseng hore kgatelopele ena e be teng.
Mawa a ho tshehetsa tshebediso ya mehato ya phokotso ya tlhokeho Tumellanong ya Moralo, jwalo kaMATLATSAe pholositse batho ba limilione lefung la pele ho nako ’me e bolokile makholo a libilione tsa lidolara lilemong tse 10 tse fetileng. MPOWER e thehiloe ka selemo sa 2008 ho thusa mmuso mabapi le maano a 6 a taolo ho latela Tumellano ea Moralo:
- (Hlokomela) hlokomela maano a tšebeliso ea koae le thibelo;
- (Protect) ho sireletsa baahi khahlanong le mosi oa koae;
- (fa) fana ka thuso ho ba batlang ho khaotsa ho tsuba;
- (Hlokomela) ho lemosa khahlanong le liphello tse kotsi tsa ho tsuba;
- (Qetella) ho tiisa thibelo ea papatso ea koae, papatso le tšehetso ea lichelete; le
- (Phahamisa) phahamisa lekhetho la koae.
«Motho a le mong ho ba 10 ba shoang lefatšeng ka lebaka la ho tsuba, empa boemo bona bo ka fetoloa ka lebaka la mehato ea taolo ea MPOWER e bonahetseng e sebetsa haholo."Ho hlalosa Michael R. Bloomberg, Moemeli oa Lefatše 
ea WHO bakeng sa mafu a sa tšoaetsanoeng le mothehi oa Bloomberg Philanthropies. Khatelo-pele e ntseng e etsoa lefatšeng ka bophara, ’me e totobalitsoe tlalehong ena, e bontša hore ho ka etsahala hore linaha li fetole tsela ea tsona. Bloomberg Philanthropies e lebeletse ho sebetsa le Dr. Ghebreyesus le ho tsoela pele ho sebelisana le WHO.
Tlaleho e ncha, e tšehelitsoeng ka lichelete ke Bloomberg Philanthropies, e tsepamisitse maikutlo holim'a maano a tlhahlobo le thibelo ea tšebeliso ea koae. Bangoli ba fumana hore karolo ea boraro ea linaha e na le litsamaiso tse felletseng tsa ho beha leihlo tšebeliso ea koae. Le ha karolo ea bona e eketsehile ho tloha 2007 (e ne e le kotara ka nako eo), mebuso e ntse e hloka ho etsa ho eketsehileng ho beha pele le ho tšehetsa sebaka sena sa mosebetsi.
Esita le linaha tse nang le lichelete tse fokolang li ka beha leihlo tšebeliso ea koae le ho sebelisa maano a thibelo. Ka ho hlahisa lintlha ho bacha le batho ba baholo, joale linaha li ka khothaletsa bophelo bo botle, ho boloka chelete ka litšenyehelo tsa tlhokomelo ea bophelo le ho hlahisa chelete bakeng sa litšebeletso tsa sechaba, tlaleho e re. O phaella ka hore ho beha leihlo ka tatellano ho itšunya-tšunya ha indasteri ea koae ha ho etsoa melaoana ea ’muso ho sireletsa bophelo ba sechaba ka ho pepesa maqheka a indasteri, a kang ho fetelletsa bohlokoa ba eona moruong, ho nyatsa linnete tsa saense tse pakiloeng le ho nka mehato ea molao ho tšosa mebuso.
«Linaha li ka sireletsa baahi ba tsona hamolemo, ho kopanyelletsa le bana, indastering ea koae le lihlahisoa tsa eona ha ba sebelisa mekhoa ea ho beha leihlo koae."ho bolela Ngaka Douglas Bettcher, Motsamaisi oa WHO oa Lefapha la Thibelo ea Mafu a sa tšoaetsanoeng (NCD).
«Ho kena-kenana le indasteri ea koae leanong la sechaba ke tšitiso e bolaeang ea tsoelo-pele ea bophelo bo botle le tsoelopele linaheng tse ngata“, ho tletleba Ngaka Bettcher. "Empa ka ho laola le ho thibela mesebetsi ena, re ka pholosa bophelo le ho jala peō ea bokamoso bo tsitsitseng bakeng sa bohle.»
-> Sheba tlaleho e felletseng ea WHO
